انرژی یار؛ شبیه‌ساز سهمیهبندی بنزین به هر ایرانی
از 1355 تا 1398، ایران شاهد متنوع‌ترین سیاست‌های تعیین نرخ بنزین بوده است. افزایش سالیانه قیمت در دولت اصلاحات تا قانون تثبیت قیمت‌ها در مجلس هفتم و سهمیهبندی دونرخی بنزین در دولت نهم تنها گوشه‌ای از رفتار سیاستگذار در تعیین قیمت یکی از کلیدی‌ترین اقلام مصرفی مردم است. 24 آبان 98 نیز بعد از چند سال تثبیت قیمت بنزین 1000 تومانی، تکرار تجربه سناریو سهمیهبندی دونرخی رقم خورد. نکته حائز اهمیت در این سالها اصرار سیاستگذاران بر تخصیص سهمیه بنزین به هر ماشین است. این رویکرد علی‌رغم سابقه دارای مشکلات متعددی است. بنابر آمار منتشره 43 درصد خانوارهای ایرانی اساسا خودرو شخصی ندارند. از سویی دیگر، میزان برخورداری دهک هزینه‌ای اول از یارانه بنزین 22 برابر دهک دهم است. با عنایت به این مسائل سهمیهبندی به هر خودرو، توزیع ظالمانه یارانه بنزین، به‌عنوان بیت‌المال عمومی جامعه، بین اقشار خاصی از جامعه است. علاوه بر جنبه‌ی ناعادلانه این توزیع، وضعیت تورمی فعلی کشور تبعات نگران‌کننده‌ای برای اقشار کم‌برخوردار از جمله چالش تامین کالری و مسائل امنیتی منبعث از آن دارد.
راه‌حل جایگزین خودرو-محوری در تخصیص سهمیه بنزین، سهمیهبندی به هر کد ملی است. این روش با ایجاد بازار برخط خرید و فروش سهمیهی بنزین و بازتوزیع یارانه‌ی بنزین بین اقشار جامعه با معیارهای عدالت منطبق‌تر بوده و اهداف کلی سهمیهبندی را نیز محقق می‌سازد. در این روش دولت به‌جای تصدی‌گری و پخش پول، به تسهیل‌گری و تنظیم‌گری می‌پردازد.
مساله‌ی مهم در تمامی طرح‌های سهمیهبندی تعیین قیمت دوم برای بنزین است. در روش اعطا سهمیه به هر خودرو بار اجتماعی و سیاسی تعیین قیمت دوم مستقیما بر عهده دولت است. از جمله مزایای طرح سهمیهبندی بنزین به هر کد ملّی کاهش بار روانی ایجاد قیمت در بازار است. در این طرح دولت صرفا قیمت بنزین سهمیه‌ای را تعیین می‌نماید و قیمت دوم بنزین در سامانه‌ای برخط توسط سازوکار عرضه و تقاضا تعیین می‌گردد. اهمیت چنین سازوکاری آن است که قیمت بازار، که تعیین‌کننده درآمد ناشی از فروش سهمیه بنزین است، در طول زمان همراه با تورم به‌روز می‌شود و نتیجتا قدرت خرید ناشی از درآمد فروش سهمیهی مازاد بنزین حفظ می‌شود.
در طرح پیشنهادی اندیشکده حکمرانی شریف، به هر ایرانی دارای کد ملّی ماهیانه n لیتر سهمیه بنزین تعلق می‌گیرد. سهمیهی تخصیص شده به هر فرد، به سرپرست خانوار او داده می‌شود. در این طرح، الزامی به استفاده از کارت سوخت نیست و سهمیه روی کارت بانکی افراد نیز قابل تعبیه است. فرد می‌تواند سهمیه‌اش را استفاده نماید یا آن را در یک سامانه‌ی خرید و فروش برخط سهمیهی بنزین به فروش بگذارد. از سویی دیگر، فردی که سهمیه‌اش تمام شده است در چنین سامانه‌ای می‌تواند سهمیهی بنزین خریداری نماید. در این طرح بازار برخط کشف قیمت سهمیه بنزین مبتنی بر تقاضاهای خرید-فروش مردم شکل می‌گیرد.
انرژی یار شبیه‌ساز طرح اندیشکده حکمرانی است. در این پلتفرم تنها با چند کلیک می‌توانید وضعیت رفاهی خانواده خود پس از اجرایی شدن فرضی طرح اندیشکده حکمرانی ببینید. اگر کمتر از یک دقیقه وقت دارید، از انرژی یار بازدید کنید.
در ویدئو ذیل، روش کار با سامانه انرژی یار تشریح شده است.