آزمایشگاه داده و حکمرانی
«اکتبر 1957 ــ در میانه دوران جنگ سرد ــ اتحاد جماهیر شوروی اولین ماهواره انسانی را با موفقیت در مدار قرار داد و این مسئله فوراً، عمیقاً و به صورت فراگیر احساسات مردم و سیاستهای دولت آمریکا را به واکنش واداشت. این رویداد اضطراب عمومی را در آمریکا درباره برتری و تفوّق احتمالی شوروی آنچنان برانگیخت که آمریکایی ها سراسر شب به ردیابی و رصد مخابراتی حرکت ماهواره پرداختند. در نهایت، به دنبال این اتفاق بود که اداره ملّی هوا و فضا آمریکا (ناسا) تأسیس شد، یارانه های مهم و چشمگیر دولت به آموزش ریاضی و علوم مهندسی تخصیص پیدا کرد و یک بسیج ملّی در آن کشور برای برنده شدن در مسابقه فضایی با شوروی شکل گرفت که بیش از یک دهه بعد با راه یافتن یک آمریکایی به کره ماه ثمر داد».
هر محیط و فضای جدیدی که برای انتقال اطلاعات ایجاد می شود، موجب واکنش هایی از سوی کسانی خواهد شد که در برابر آن احساس خطر می کنند. به همان اندازه که اکنون اینترنت به عنوان یک رسانه تأثیرگذار و فراگیر، تهدیدی برای حاکمیت های ملّی تلقی می شود، رادیو نیز از همان ابتدای معرفی، چنین تلقی می شد؛ زمانی که پانصد سال پیش، انقلابی در صنعت چاپ رخ داد، نیز موجب واکنش از سوی حاکمیت ها شد. حتی زمانی که کبوترهای خانگی یک فنّاوری اولیه برای حمل یک پیام بودند، نمونه هایی از واکنش ها و کنترل ها وجود داشته است! بنابراین، در طول تاریخ، هر شیوه نوین جمع آوری و انتقال اطلاعات یا به بیان دقیق تر، هر فنّاوری تحول آفرین ارتباطی موجب واکنش خاص خود از سوی حاکمیت ها شده است. بدین سان، ما باور داریم که دوران جنگ سرد هیچگاه به پایان نرسید، بلکه با تغییر قطب ها و روابط قدرت اقتصادی سیاسی در جهان و به تناسب فنّاوری های نوپدیدی که به لحاظ کمیت و کیفیت فرسنگ ها فراتر از جنگ هست های، موشکی و ماهواره ای آمریکا ـ شوروی بروز و ظهور می یابند، تغییر شکل می دهد و پیچیده تر می شود.
ویژگی مهم فنّاوری‌های نوظهور و تحول‌آفرین ارتباطی و اطلاعاتی این است که مرزهای حاکمیت ملّی را درنوردیده و حوزه های مرسوم و متداول اختیارات نهادهای عمومی، خصوصی و اجتماعی را دستخوش تغییر می کند. از این رهگذر، ایجاد حس ناامنی و تلاش برای تنظیم‌گری در نهادهای اعمال حکمرانی و دغدغه کسب سود و افزایش بهره وری اقتصادی در کارآفرینان و فعالان بخش خصوصی، دوگانه‌ای را پدید می‌آورد؛ این تعارض امروزه جهان‌شمول است و تمامی کشورها و کسب‌وکارهای ملّی و بین‌المللی با آن به‌نوعی درگیر هستند. جریمه‌ی چند میلیون دلاری فیس‌بوک در موطنش یعنی آمریکا، تنظیم‌گری محتوا و حقوق صیانت از داده (GDPR) در اتحادیه اروپا، سیاست حمایت گرایی دیجیتال در چین، تحریم هواوی در آمریکا و الزام پلتفرم های رسانه اجتماعی پرمخاطب به معرفی نماینده قانونی در ترکیه، سنگاپور و استرالیا همگی نمونه هایی از این تعارض دامنه دار و تلاش‌های حکمران و کارآفرین برای عبور از آن است.
آزمایشگاه داده و حکمرانی با توسعه و ترویج رویکردی جدید به کاهش تعارضات این‌چنینی و با هدف رقم زدن نقطه تعادل بهینه ای در نظام حکمرانی فضای مجازی و اقتصاد دیجیتال در کشور از سال ۱۳۹۷ تا به امروز به پشتوانه ظرفیت بین رشته ای نخبگان دانشگاهی و فعالان بخش خصوصی در حوزه های مختلف علوم انسانی، علوم پایه، فلسفه و علوم فنی مهندسی فعال است. به‌عقیده‌ی ما، داده به‌مثابه نفت عصر دیجیتال، منبع اصلی برتری اقتصادی ــ سیاسی است و هرکه در بهره‌مندی از آن گوی سبقت را برباید، در چینش مهره‌های بازی‌های اقتصادی ـ سیاسی ـ اجتماعی دست بالاتر را خواهد داشت.
در چارچوب نظری ما، حکمران دغدغه‌های بالادستی نظیر امنیّت ملّی را نمایندگی می‌نماید. حال آنکه کارآفرینان با استفاده از مهندسین، به دنبال بهره‌مندی از فناوری برای تولید ثروت و افزایش تسلط شان بر بازار اند. در این میان، برای رفع تعارض میان حکمران و کارآفرین و ایجاد تعادل در دینامیک ارتباط آن‌ها، باید نقش های جدیدی متناسب تحولات عصر داده تعریف شود. به‌عقیده‌ی ما، حکمرانی عصر دیجیتال محصول پیاده سازی همزمان دو رویکرد ۱- «حکمرانی بر داده» ۲- «حکمرانی با داده» است.
در آزمایشگاه داده و حکمرانی، می کوشیم حلقه‌ی وصلی میان کارآفرینان ملّی و نهادهای عمومی باشیم به این امید که بی‌نیاز از حمایت‌های مالی مستقیم دولتی و در بستر بازارهای رقابتی و مقیاس پذیر، حکمرانی ملّی ما در قلمرو در حال گسترش فضای مجازی، جغرافیای خود را بگستراند.
